Freelancer a prawo autorskie – esencja dla zielonych

Jeśli jesteś freelancerem, czyli wolnym strzelcem i przedsiębiorcą w jednym, to zapewne wiesz już, że wiedzy potrzebnej Ci do sprawnej pracy jest całkiem sporo. Prawo autorskie jest jednym z tych gałęzi prawa, którym powinieneś/aś się lepiej zaznajomić. Jeśli piszesz, rysujesz, projektujesz, po prostu tworzysz coś na zlecenie innych, to przeczytaj koniecznie ten tekst.

W przepisach prawnych potrafią się gubić sami prawnicy, a co dopiero my (przedsiębiorcy), kiedy mamy tyle innych rzeczy na głowie. Zawiłe i często niejasne przepisy, stanowią problem dla większości z nas. Z tego m.in. powodu wyszczególnię kilka najważniejszych informacji na temat prawa autorskiego. 

Wiedza jest niezbędna

Na początek musisz wiedzieć, że „ignorantia legis non excusat” (łac.), co oznacza „nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem”. Tak więc, nawet brak wiedzy z zakresu prawa, nie zwalnia Cię z poniesienia odpowiedzialności za Twoje działania. Nie ma zmiłuj. Twoim obowiązkiem jest posiadanie, choć minimalnej wiedzy z zakresu prawa autorskiego. Zresztą, dobrze jest znać swoje prawa, jeśli doszłoby do problematycznej sytuacji z klientem, prawda? I tutaj pomocne okaże się prawo autorskie, a dokładniej ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (u.p.a.p.p.).

Jako przedsiębiorca wystawiasz fakturę klientowi lub podpisujecie umowę o dzieło na konkretną usługę, wtedy bez minimalnej wiedzy o prawie autorskim, nie masz świadomości co właściwie znaczą niektóre słowa w umowie. Nie jest to dla Ciebie komfortowa sytuacja. Na szybko coś tam przeczytasz i pospisujesz umowę nie mając pełnej świadomości co czeka Cię później. Wielki błąd.

Co w przypadku, kiedy nie masz swojej działalności i świadczysz swoje usługi z zakresu np. copywritingu przez platformę Useme? Jest to wygodne, bo wystawia ona za Ciebie faktury i umowy. Miej jednak na uwadze, że musisz mieć świadomość tego, co podpisujesz. Przekazanie praw autorskich, nawet przez tą platformę, wymaga od Ciebie podpisania fizycznej kopii. Jaką masz pewność, że została ona sporządzona należycie? Cena jest zbyt wysoka, aby aż tak ufać innym, tym bardziej w internecie.

Chęć zdobycia wiedzy z zakresu prawa autorskiego, powinna być jednym z Twoich priorytetów już na samym początku działalności jako wolny strzelec i nie ma znaczenia, czy zamierzasz otworzyć własną działalność czy też nie. Nie martw się. Nie musisz teraz rzucać wszystkiego i przez tygodnie przesiadywać z nosem w książkach dotyczących prawa autorskiego.

Co zrobisz w przypadku przysłania przez zleceniodawcę umowy do podpisania, mówiącej o przeniesieniu praw autorskich majątkowych z polami eksploatacji? Każdy dokument, który podpisujesz powinieneś rozumieć i mieć świadomość jakie konsekwencje ze sobą niesie. W innym przypadku, ktoś może wykorzystać Twoją niewiedzę dla swoich korzyści.

Kluczowe pojęcia związane z prawem autorskim

Oto kilka najważniejszych dla Ciebie pojęć dotyczących praw jakie Ci przysługują z tytułu autora, co możesz zrobić ze swoim dziełem i jakie prawa do rzeczy, które tworzysz możesz przekazać innym. Temat jest dość obszerny, dlatego poniżej przedstawię kluczowe pojęcia, abyś zaznajomił/a się ze słownictwem. Jeśli najdzie Cię ochota, spróbuj przeczytać (nawet część) ustawy , którą poniżej przytaczam. Znajdziesz ją na oficjalnej stronie sejmu (wybierz na stronie tekst ujedolicony) tutaj.

Utwór

Jest to każdy „przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia” – ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (u.p.a.p.p.) art. 1. 1.

Do przedmiotów prawa autorskiego zaliczają się utwory m.in.:

• wyrażone słowem, znakami graficznymi lub wzorami matematycznymi (literackie, kartograficzne,
• programy komputerowe);
• fotograficzne;
• graficzne;
• plastyczne.

Prawa autorskie osobiste

Są to prawa nieograniczone i niezbywalne. Oznacza to, że nie możesz się zrzec tych praw. Jest to forma nierozerwalnej więzi autora ze swoim dziełem.

Zgodnie z art. 53 u.p.a.p.p. prawo autorskie zapewnia ci prawo do:

• autorstwa utworu;
• oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
• decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
• nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Prawa autorskie osobiste nie wygasają nigdy.

Prawa autorskie majątkowe

Art. 17 u.p.a.p.p. mówi o tym, że autorowi przysługuje wyłącznie prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim wedle własnego uznania oraz do pobierania wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Oznacza to, że posiadasz pełnię praw do swojego utworu, możesz w dowolny sposób nim dysponować i pobierać pieniądze kiedy jest on wykorzystywany przez kogoś innego.

Prawa autorskie majątkowe (w przypadku jednego, znanego autora danego utworu) po 70 latach od daty jego śmierci.

Przeniesienie praw autorskich

W ramach umowy z klientem, możesz przenieść prawo majątkowe do stworzonych na jego zlecenie utworów. W tym przypadku niezbędne jest zachowanie pisemnej formy umowy pod rygorem nieważności (art. 53 u.p.a.p.p.).

Pola eksploatacji utworu

W przypadku przeniesienia praw autorskich, warto zaznaczyć w umowie konkretne pola eksploatacji. Dzięki temu możesz zezwolić klientowi na m.in. jego rozpowszechnianie, przekazywanie lub udostępnianie. Oczywiście, z uwzględnieniem otrzymywania wynagrodzenia za korzystanie z Twojego utworu.

Ustawa w art. 50 u.p.a.p.p. określa w następujący sposób pola eksploatacji w zakresie:

1. utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2. obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3. rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Prawa zależne do utworu

Prawa te dają Ci wyłączność na modyfikowanie i zmienianie utworu nawet, jeśli w umowie zawarta jest klauzula o przeniesieniu pełni praw majątkowych do utworu. Kiedy Twój zleceniodawca zamierza dokonywać zmian w utworze musi być taka informacja zawarta w umowie.

Polecam Ci czytanie i zdobywanie wiedzy związanej z prawnymi aspektami prowadzonych przez Ciebie usług. Szczególnie zwracaj uwagę na to, czy porady, które czytasz są aktualne. Przepisy często się zmieniają i nie wszyscy za nimi nadążają lub nie uaktualniają treści na swojej stronie. Warto na własną rękę zweryfikować w kilku innych miejscach podane informacje na danym blogu.